24 juni 2025
Volg je gevoel. Laat je innerlijke kompas je keuzes bepalen.
Juist bij levensveranderende gebeurtenissen zoals het overlijden van een dierbare is het belangrijk om je gevoel te volgen bij de keuzes die je maakt.
Hoe je vorm geeft aan het afscheid of de uitvaart, is een essentiële stap in het rouwproces. Een afscheidsdienst zegt niet alleen iets over de overledene, maar ook over de mensen die achter blijven en wat zij nodig hebben om het leven weer op te pakken. Natuurlijk is ieder rouwproces anders, net als ieder mens anders is.
Rouw kan rauw zijn. Rouw kan je zowel fysiek, emotioneel, cognitief als spiritueel uit balans brengen. Denk aan slapeloosheid, rillerigheid of hoofdpijn als fysieke symptomen. Veel voorkomende emoties als reactie op verlies zijn heftig verdriet, boosheid of schuldgevoel. Cognitieve rouwverschijnselen zijn bijvoorbeeld tijdelijke vergeetachtigheid, het overzicht kwijt zijn of de situatie gewoonweg niet kunnen bevatten. Of misschien ervaar je op spiritueel niveau wel een gehele zinloosheid in het leven.
Naast deze pittige uitdagingen kent rouw ook een krachtige en transformerende kant.
Rouwen geeft je de mogelijkheid om te helen, om je innerlijke kracht te voelen op een manier die je nog niet eerder hebt ervaren. Om heel helder te voelen wat je wel en niet wilt en grenzen te stellen. Om te troosten en getroost te worden en om verbondenheid te ervaren in het delen van verdriet.
Zo heb ik dat zelf ervaren in mijn eigen verlies, en soms zie ik dat terug bij de mensen die ik begeleid. De intuïtie is sterker dan ooit, omdat alles wat minder belangrijk is van de prioriteitenlijst geschrapt wordt. Naar je gevoel luisteren is eigenlijk heel simpel: diep van binnen klinkt een duidelijke ‘ja’ of ‘nee’, een heel fysieke gewaarwording. Als er nog twijfel is of meer tijd nodig is, dan klinkt er een zachte ‘misschien’. Dat staat los van de stemmetjes in je hoofd die iets zeggen over de verwachtingen van buitenaf, over hoe het hoort.
Het gaat om: wat heb jij nu nodig? Dat kan betekenen dat je ervoor kiest om niet bij een intensief gesprek aanwezig te zijn maar liever de rust van de natuur opzoekt. Dat je uitreikt naar mensen die je misschien al heel lang niet gesproken hebt, maar van wie je voelt hoe ondersteunend zij op dit moment kunnen zijn.
Juist bij de keuzes rondom een uitvaart is je innerlijke kompas een goede raadgever. Daarnaast is het natuurlijk belangrijk dat de andere nauw betrokkenen ook gehoord worden in hun behoeften. Je moet er samen uitkomen. Verbindende communicatie is daarin een sleutel.
Laat je je keuzes bepalen door traditie en conventie? Prima, zolang dat maar een bewuste keuze is. Want er is veel meer mogelijk. En als je dat fijn vindt, is er veel wat je zelf kunt doen. Zoals zelf de uitnodigingen voor de ceremonie maken, zelf een kist of draagbaar timmeren, zelf een prachtige rouwwade uitzoeken waarin je je allerliefste kunt wikkelen, zelf het lichaam van je allerliefste met eigen auto of camper wegbrengen naar crematorium of begraafplaats.
Een afscheidsdienst hoeft niet plaats te vinden in de kerk of de aula van een crematorium. Je kunt een ceremonie ook houden in het zaaltje van het restaurant waar je al veel familiebijeenkomsten hebt gevierd. Of in dat sfeervolle kapelletje, dat ook voor niet-kerkelijke activiteiten beschikbaar is. Of de beslotenheid van je eigen woonkamer. Of buiten, in die prachtige kasteeltuin, of in je eigen achtertuin. Een professionele uitvaartverzorger kan je goed informeren over de mogelijkheden in jouw regio en je hierin ontzorgen.
De plek kan heel bepalend zijn voor de vorm en de sfeer van de ceremonie. Overigens hoeft het zelfs geen vaste plek te zijn, waar bepaald is waar de baar met de overledene staat en waar de sprekers achter de microfoon gaan staan. Je kunt daar op een creatieve, vrije manier naar kijken. Zoals een rituelenwandeling op de natuurbegraafplaats.
Afgelopen maart mocht ik een gezin begeleiden bij een bijzonder persoonlijk afscheid. Hun wens was een afscheidsritueel dat zowel dynamisch als verstillend zou zijn, zowel zintuigelijk als verbindend, en dat een bedding zou vormen waarin ruimte is voor zowel hun onbeschrijfelijke grote verdriet als ook de immense liefde die ze voelen. Al luisterend is het ook aan mij om mijn gevoel te volgen. Om het idee dat in mij ontkiemt te verwoorden en hen de ruimte te geven om te voelen of dit is wat bij hen past: een rituelenwandeling waarbij we op verschillende plekken op de route even stil zullen staan.
Een aantal dagen later is het zover. De warmte van de zon is op deze vroege voorjaarsdag goed voelbaar. Op Natuurbegraafplaats Eygelshof heb ik een wandelroute uitgestippeld langs de vijver en de schapenwei, met een grote bocht richting de top van de heuvel. Samen met hen bewandel ik het pad van liefde. Op iedere plek waar we samen stil staan ligt een symbolisch voorwerp te wachten om opgeraapt, bekeken, betast, geproefd en bewonderd te worden. Met weinig woorden het fysieke zintuigelijke beleven en verinnerlijken van alles wat hun allerliefste zoon en broer zo bijzonder maakt. Warme, liefdevolle herinneringen verankeren we op deze manier in hun harten. We nemen echt de tijd om het moment samen te beleven, zodat het helemaal samenvalt en kloppend is met hun gevoel.
Een dag die ook mij voor altijd zal bijblijven.
Als ritueelbegeleider en ceremoniemaker denk ik graag met je mee. Luisteren, meevoelen, meebewegen en behoedzaam leiden: zo gaan we samen op weg en brengen we de losse ideeën tot één samenhangend geheel. Volg je gevoel. Er is zoveel meer mogelijk dan je denkt.
Foto ‘Zeeglas’ door Gabrielle van Deursen: Deze dierbare verzameling gevonden schatten tijdens de talrijke vakanties met het gezin aan zee herinnert aan de grijs, groen, blauwe ogen van hun allerliefste zoon & broer. Het zeeglas symboliseert het verzachten van de scherpe randen door de tijd.