'Verre reizen'

Hoe neem je afscheid als er niets is om afscheid van te nemen?

Veel reizen hebben Jan en Neel samen gemaakt, vooral naar het geliefde Verre Oosten.

Stoffige wegen, nieuwe smaken, kruidige geuren.

Nu wilden ze zo’n mooie ervaring doorgeven aan hun kleinkinderen, door samen een droomreis te maken door Borneo.

Zij zijn niet meer thuisgekomen. Zij zaten in vlucht MH17.

Vanaf het moment dat hun dochters het overlijden doorgaven bij de uitvaartorganisatie waar ik toen werkte, heb ik contact met hen opgenomen, gehouden, met hen meegeleefd. Meedenken over wat te doen als de  lichamen van hun geliefden zouden worden geïdentificeerd en over de mogelijkheid die steeds groter werd: ‘wat gaan we doen als er niets wordt teruggevonden…?’

Als uitvaartverzorger kon ik hen bijstaan in wat de mogelijkheden waren. Als ritueelbegeleider kon ik hen ontlasten en puur vanuit hun gevoelens en gedachten hun ouders tijdens een dienst weer even tot leven laten komen.

Na 4 ½ maand is het dan zo ver.

Met beide dochters heb ik een herdenkingsdienst samengesteld voor de nabestaanden van Jan en Neel. Herdenken, want er is niets om afscheid van te nemen. Met lege handen staan we in de kerk om deze onzekere periode af te sluiten met warmte en genegenheid, met ruimte voor tranen en een voorzichtige glimlach. Twee stijlvolle ikebana bloemstukken op rode aardewerken schalen, mooi in hun eenvoud, nemen de plek in waar anders de baar had gestaan.

Het centrale thema, dat ik gebruik om het leven van deze twee mensen te schetsen, is ‘verre reizen’. Dat zit verweven in de dienst, om er zo een persoonlijk en samenhangend geheel van te maken.

Ook in de slotoverweging vertel ik over reizen:

‘Reizen is… je fysiek verplaatsen, koffer inpakken, paspoort gereedhouden.

Onhandig afscheid nemen van degenen die achterblijven.

‘Wie zorgt er voor de planten?’

Reizen kun je ook in gedachten, door jezelf voor te stellen hoe het daar zou zijn, de reis uit te stippelen.

En door achteraf de foto’s te bekijken.

Maar van deze reis zijn er geen foto’s.

Geen kadootjes voor de thuisblijvers.

Geen ansichtkaart.’

Op alle stoelen liggen twee kaarten. Ik vraag iedereen om daar tijdens de koffietafel hun herinneringen aan Jan en Neel op te schrijven. Voor beide dochters staat er een ‘brievenbus’ klaar, een mooi vormgegeven doos om al deze ‘ansichtkaarten’ in te bewaren.

Zo worden hun handen gevuld met mooie herinneringen van de mensen om hen heen.