22 mei 2025 Als je onverwacht iemand verliest, kun je overspoeld worden door emoties en gedachten. Er komt veel op je af, waar je normaal gesproken niet mee bezig hoeft te zijn. Het organiseren van een uitvaart is nadenken over hoe je afscheid wilt nemen. Je wordt uitgedaagd om stil te staan bij wat past bij de overledene en hoe jijzelf en andere naasten uitdrukking kunnen geven aan rouw. Dan is duurzaamheid niet direct iets waar je aan denkt. Toch, binnen de keuzes waarmee je te maken krijgt, zijn er meer en minder duurzame opties. Natuurlijk zijn er genoeg mensen voor wie dat totaal niet belangrijk is, en dat is oké. Het gaat er zeker niet om om elkaar de maat te nemen. Maar als het voor jou of je naasten wél een belangrijk thema is, wat je zo goed mogelijk door je leven probeert te vervlechten, dan is het fijn om dit ook in beschouwing te nemen als je met de dood te maken krijgt. Zodat je achteraf niet spijtig denkt: ‘o had ik dat maar geweten, dan had ik een andere keuze gemaakt.’

28 oktober 2022 Deze inleidende column verscheen in de bijlage In Memoriam van De Limburger op 27 oktober 2022. Lekker, die regen. Ik wandel op een herfstdag door het bos. De bladeren knisperen onder mijn schoenzolen. De geur van vochtige aarde vergroot mijn gevoel van innerlijke ruimte. Ik raap een beukennootje op, peuter de schil los en proef de amandelachtige smaak. Wonderlijk dat uit zo’n klein zaadje zo’n grote, eeuwenoude boom kan groeien. De herfstwandeling maakt mij weer even bewust van mijn eigen vergankelijkheid. Wat wil ik achterlaten als ik er niet meer ben? Kan ik op microschaal iets bijdragen aan een mooiere wereld? Het artikel over duurzaamheid in deze uitvaartspecial haakt daar op in. Voor mijn ogen dwarrelt een blad naar beneden. Losgelaten. Ook als mens krijgen we daar mee te maken, als een dierbare persoon sterft. Rouw kan heftig zijn, je omverblazen als een herfststorm. In deze maakbare wereld die zich richt op alles wat leuk moet zijn, gaan we pijn het liefst uit d

14 september 2022 Nee, het is zeker geen makkelijk gespreksonderwerp. Zeker niet als je er serieus in al je kwetsbaarheid over wilt praten. Alsof praten over de dood de dood dichterbij brengt. Ongemakkelijkheid mondt uit in grappig bedoelde kort-door-de bocht uitspraken: ‘ach, breng mij maar naar het milieupark’, zonder rekening te houden met de gevoelens van de achterblijvers. Of in romantisering: ‘bij mijn uitvaart moet iedereen in het wit en laten ze naderhand ballonnen op’. De dood staat ver weg van onze maakbare wereld. Onze overledenen worden veelal opgebaard in een uitvaartcentrum, want thuis ‘voelt zo eng’. Als je wordt overvallen door de dood van een dierbare is het fijn om te vertrouwen op de ervaring van professionals, maar nog fijner is het als je het hier samen al eens over hebt gehad. Zodat je weet welke mogelijkheden er zijn, wat de wensen van jouw dierbare zijn en ook welke ruimte er is voor de visie, wensen, gevoelens van nabestaanden. Het maakt de rouw en het verdriet

1 juni 2022 Universeel ritueel of persoonlijke betekenis? Kaarslicht heeft een betoverende invloed op mij. Het brengt me in een andere sfeer, met meer aandacht voor de ander en aanwezigheid in het moment. Niet raar dat licht in veel religies een rol speelt. Onze Germaanse voorouders vierden de terugkeer van het zonlicht tijdens midwinter. In de Joodse traditie worden op de wekelijkse rustdag de sjabbat-kaarsen aangestoken. Bij Hindoes heeft de diyaa kaars een belangrijke rol tijdens de uitvaart. De kaarsvlam heeft een reinigende en transformerende werking. Je hoeft niet Katholiek te zijn om een moment van verstilling en verbondenheid te ervaren tijdens het branden van een kaars in een kapel. Een ritueel voor verbinding Kaarsenrituelen zijn niet voorbehouden aan één traditie of religie, ze zijn universeel. Bij hedendaagse, niet-kerkelijke uitvaarten steken (klein)kinderen vaak een kaarsje aan bij de overledene. Hoe kun je dit universele ritueel meer betekenis geven en persoonlijk maken?

9 juni 2021 Verbondenheid, gemeenschapsgevoel, zingeving. We verlangen ernaar, zeker als een dierbare sterft. Hoe geef je vorm aan een persoonlijk afscheid als je weinig met de kerk hebt? Hoe geef je woorden aan gevoelens van verdriet en aan herinneringen? En hoe biedt een afscheidsdienst troost? Als ervaren en professionele ritueelbegeleider help ik je graag om een afscheid echt persoonlijk en hartverwarmend te maken. Een afscheidsdienst is meer dan alleen woorden en muziek. Persoonlijke voorwerpen zijn heel herkenbaar en eigen en brengen net die extra dimensie. Bloemen bijvoorbeeld, precies die waar zij zo van hield en die volop in de tuin groeiden. De mand met wol en breipennen. Of de vertrouwde pet die beschutting bood tegen weer en wind. Na een overlijden zijn ze véél meer dan een gebruiksvoorwerp, ze krijgen een symbolische betekenis. Als ik aan tafel zit met Jacqueline, vertelt ze over het schilderij dat op de uitnodiging komt voor haar moeders uitvaart. Haar moeder heeft dit ge

3 september 2019 “Er echt bij horen is de spirituele oefening van zo diep geloven in en horen bij jezelf dat je je meest authentieke zelf met de wereld kunt delen en zowel deel van iets uitmaken als alleen staan in de wildernis als iets sacraals kunt ervaren. Er echt bij horen vraagt niet van je om te veranderen wie je bent; het vraagt van je om te zijn wie je bent.” Brené Brown Vakantie is voor mij… urenlang verdwijnen in prachtige boeken. Afgelopen vakantie stond mijn tent op een kleine, groene camping in de Aveyron streek in Zuid-Frankrijk. In de schaduw van de bomen, langs het lui voorbijstromende water las ik Verlangen naar Verbinding van Brené Brown. Een thema dat mij al sinds mijn kindertijd bezig houdt. Het gevoel van eenzaamheid, buitengesloten voelen, het verlangen naar een hartsvriendin, een zielemaatje. Geboren en opgegroeid in Maastricht, de stad die echt als mijn thuis voelt, al spreek ik geen dialect. Geen aansluiting voelen bij de kinderen bij mij in de straat, een acht